Resultaten van de proef: snelle fietsers mogen naar de rijbaan

Van de 37 inzendingen van het Fietsinnovatielab won Amsterdammer Wichert van Engelen met zijn idee om de openbare ruimte in te delen op basis van snelheid (30 km/u op de rijbaan, 20 km/u op het fietspad ), in plaats van op voertuigtype.

Doel van de proef
De proef richtte zich op de vraag of een indeling waarbij snelle (e-)fietsers naar de rijbaan mogen leidt tot meer rust en veiligheid op het fietspad.

Er stonden drie belangrijke vragen centraal:

1. Hoe ervaren fietsers de nieuwe verdeling naar snelheid?
2. Verandert het gedrag van fietsers door deze indeling?
3. Zorgt de nieuwe aanpak daadwerkelijk voor een rustiger en veiliger fietspad?

De effecten van de proef zijn onderzocht  via telslangen in het wegdek, gedragsobservaties, interviews met fietsers en een online enquête onder alle verkeersdeelnemers in het proefgebied, waaronder ook automobilisten.

De metingen zijn op drie momenten uitgevoerd, vooraf (o-meting) en tweemaal tijdens de proef (1- en 2-meting).

Opzet van de proef

De proef vond plaats van 18 april tot en met 19 juli 2024 op een gedeelte van de Eerste Constantijn Huygensstraat en de Bilderdijkstraat in Amsterdam West.

Deze locatie is gekozen omdat daar veel fietsers rijden (minimaal 15.000 per dag) en de fietspaden relatief smal zijn. Het autoverkeer is er niet al te druk en er geldt een maximumsnelheid van 30 km/u op de rijbaan, waardoor de rijbaan aantrekkelijk is voor snelle fietsers. Ook moesten er gedurende de proef geen werkzaamheden gepland zijn.

Fietsers hadden twee keuzes:

• Op de rijbaan rijden, waar een maximumsnelheid van 30 km/u geldt.
• Op het fietspad blijven, met een adviessnelheid van 20 km/u.

NB: Hoewel de rijbaansnelheid max. 30 km/u is, mogen elektrische fietsen maar tot 25 km/u worden ondersteund.

Tijdens de proef is de verkeersituatie als volgt gewijzigd:

• Het verplichte fietspad is tot onverplicht fietspad gemaakt, zodat fietsers de rijbaan op mochten.
• Op fietspaden is een maximumsnelheid niet van toepassing. Daarom is er een adviessnelheid van 20 km/u ingevoerd. Deze snelheid staat niet in het Verkeersreglement en was alleen mogelijk met een tijdelijke verkeersmaatregel.
• De op- en afritten waar snelle fietsers naar en van de rijbaan gingen zijn herkenbaar gemaakt met blauwe wegmarkeringen. Deze wegmarkering was ook alleen mogelijk met een tijdelijke verkeersmaatregel. De blauwe wegmarkeringen zijn ook op de rijbaan aangebracht om automobilisten te attenderen op fietsers op de rijbaan.
• Ook zijn er gele borden geplaatst om wijzigingen kenbaar te maken aan weggebruikers.

Resultaten van de proef

De tijdelijke indeling van de weg heeft voor ander gedrag gezorgd bij een deel van de (snelle) fietsers. Dat volgt onder meer uit de metingen met telslangen op het fietspad en op de rijbaan. De telslangen telden hoeveel fietsers en bromfietsers daar reden, maar konden geen onderscheid tussen die twee maken.

Totaal aantal (brom)fietsers op het fietspad en op de rijbaan, vóór en tijdens de proef Snelle fietsers naar de Rijbaan

De metingen laten zien dat er tijdens de proef meer (brom)fietsers op de rijbaan reden dan voor de proef. In de 0-meting was 12% van het verkeer op de rijbaan een (brom)fiets. In de 1-meting was dit 14,4% en bij de 2-meting was dit 15,1%. Het hogere percentage (brom)fietsers op de rijbaan komt vermoedelijk door meer snelle (e-)fietsers op de rijbaan. Ook was het percentage (brom)fietsers op het fietspad tijdens de proef lager dan voor de proef.

Uit de interviews met fietsers blijkt dat fietsers voor de rijbaan kozen omdat zij daar sneller konden doorfietsen en het hen prettiger leek dan op het fietspad.
Door de kleine aantallen fietsers die naar de rijbaan gingen, blijven de effecten op het fietspad klein. De snelheid en de drukte zijn daar niet meetbaar lager geworden.

Redenen van fietsers die op het fietspad bleven waren de veiligheid, dat ze het fietspad fijner vinden, dat ze geen andere fietsers op de rijbaan zagen, of dat ze dachten dat hun snelheid niet paste.

Verdere conclusies

• Automobilisten houden over het algemeen voldoende afstand van de (snelle) fietsers op de rijbaan. Er zijn geen abrupte rembewegingen waargenomen.
• Ook bij het uitvoegen van fietsers naar de rijbaan en invoegen op het fietspad, houden automobilisten en fietsers onderling rekening met elkaar.
• Fietsers die naar de rijbaan gingen beoordeelden het fietsgemak positiever dan voor de proef.
• Ondanks de beperkte effecten, staan fietsers positief tegenover de proef en het idee om dit ook op andere plekken toe te staan.

Vervolg van de proef

De gemeente Amsterdam vindt het belangrijk dat fietspaden voor iedereen veilig zijn. Daarom onderzoekt de gemeente verschillende mogelijkheden om dit te verbeteren, zoals met deze proef.
Deze proef kon alleen worden uitgevoerd met een tijdelijke verkeersmaatregel. Om de indeling van de proef permanent te kunnen invoeren is aanpassing van nationale regelgeving nodig, zoals een maximumsnelheid voor fietspaden. Om daar verder mee te komen deelt de gemeente de resultaten van deze proef met het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en met andere verkeersorganisaties.

Andere mogelijkheden en ontwikkelingen

Na deze proef bekijkt de gemeente de mogelijkheden om aan te sluiten bij landelijke pilots. Het gaat daarbij om de volgende pilots waarin nut en noodzaak en (juridische) haalbaarheid worden verkend van bestaande wetgeving en het nog vast te stellen nationaal toelatingskader lichte elektrische voertuigen (LEVs).

1. Elektrische bakfietsen voor goederenvervoer vrijwillig naar de rijbaan waar een maximumsnelheid van 30 km/u geldt
2. Maximumsnelheid van 20 km/u op een fietspad
3. Verbod op lichte elektrische voertuigen (zoals e-bikes) in voetgangersgebieden waar fietsen is toegestaan.

Snelheid in parken

De gemeente blijft onderzoeken hoe om te gaan met de hogere snelheden van verschillende soorten e-bikes. Voorjaar 2025 start een campagne in verschillende parken om de snelheid van fietsers te verlagen. In parken komen veel mensen samen, zoals spelende kinderen, joggers, hondenbezitters, wandelaars en fietsers. Om ervoor te zorgen dat iedereen zich veilig en prettig kan bewegen, wil de gemeente fietsers bewust maken van hun fietssnelheid.