Deelfietsen in Rotterdam

Zoals in ons eerdere artikel over de experimenten met deelfietsen in Amsterdam al is gemeld, zijn wij ook actief op zoek gegaan naar ervaringen met deelfietsen in andere steden. Vandaag delen we de ervaringen van Teun Kolner uit Rotterdam.

Rotterdam is net als andere grote steden een stad die groeit. We zoeken naar een nieuwe balans in de verschillende vormen van vervoer. Deelmobiliteit speelt daarin een belangrijke rol.

Het is niet alleen een leuke en aantrekkelijke manier om je door de stad te verplaatsen, deelfietsen en deelscooters hebben ook een maatschappelijke meerwaarde. Ze dragen bij aan de mobiliteitstransitie in de stad. Ze zijn een aanvulling op de ketenmobiliteit (combinatie van vervoersmiddelen binnen een reis) en kunnen dienen als vervanging voor gebruik van de auto voor korte afstanden. Het versterkt het mobiliteitssysteem en vult het huidige Openbaar Vervoer netwerk verder aan.

Deelfietsen dragen bij aan een efficiënter gebruik van bestaande fietsenstallingen. Omdat meerdere mensen op één dag dezelfde fiets gebruiken, rijden ze vaker dan dat ze stilstaan. Zo kan er meer ruimte ontstaan voor bijvoorbeeld groen, terrassen of plekken voor kinderen om te spelen. Tot slot kan deelmobiliteit bijdragen aan het terugdringen van vervoers­armoede van Rotterdammers. Door de beschikbaarheid van deelmobiliteit (in alle stadsdelen) worden voorzieningen (zoals onderwijs, winkels en zorginstellingen) en werkplekken makkelijker bereikbaar.

Waar andere gemeentes in Nederland sinds de komst van de freefloat deelfietsen een verbod invoerden op de deelfietsen en -scooters, is Rotterdam juist aan de slag gegaan om de ontwikkelingen in goede banen te leiden. Ons doel daarbij was de waarde van deeltweewielers (deelfietsen en deelscooters) kenbaar en zichtbaar te maken en meer inzicht te verkrijgen in de effecten ervan.

De afgelopen jaren hebben we ook minder positieve gevolgen van het gebruik van deeltweewielers ervaren. De ruimte in de stad is schaars, en voertuigen worden soms op ongewenste plekken achtergelaten of blokkeren de weg voor andere weggebruikers (in het openbaar groen, op de stoep etc.)

Soms zagen we zelfs dat fietsen bovenop elkaar gestapeld lagen. Een ander negatief punt was dat er weinig tot geen onderhoud aan de deelfietsen plaatsvond. En tot slot duurde het vaak te lang voor herdistributie van lang stilstaande voertuigen naar andere locaties plaatsvond.

Hoewel de meeste aanbieders van deeltweewielers hun diensten op een positieve manier aanbieden, hadden we als gemeente onvoldoende middelen om in te grijpen op het moment dat zich excessen voordeden. Daarom zijn we op zoek gegaan naar een andere vorm van samenwerking met de aanbieders.

Op 1 januari 2020 heeft Rotterdam als eerste gemeente in Nederland een vergun­ningsstelsel ingevoerd voor het aanbieden van deelscooters en -fietsen vanuit de openbare ruimte. Met de vergunning kan de gemeente sturen op (het voorkomen van) overlast én de kwaliteit van de voertuigen omdat er in die vergunning allerlei eisen staan waaraan de aanbieders moeten voldoen. Denk bijv. aan de maximale tijd dat een fiets mag stilstaan op één locatie en waar de fietsen mogen worden ingeleverd (free-floating of op vaste plaatsen) etc.

Daarnaast zijn afspraken gemaakt met aanbieders over het delen van data zodat de gemeente inzicht krijgt in de prestaties van de deeltweewielers (hoe vaak worden ze gebruikt, hoe lang staan ze stil etc.) Aanvullend op de informatie van de deelaanbieders is in november 2020 ook nog een doelgroepenonderzoek uitgevoerd onder Rotterdammers. Dit om inzicht te krijgen in wie de gebruikers van deeltweewielers zijn en wat motieven zijn om van deeltwee­wielers gebruik te maken.

Ondanks dat we innovatie, creativiteit en diversiteit in het aanbod van deelaanbieders en voertuigen willen stimuleren, zien we dat te veel aanbieders niet werkt. Te veel soorten deelfietsaanbieders komt de herkenbaarheid en toegankelijkheid voor de gebruiker en Rotterdammers niet ten goede. Ook weten we uit eerdere ervaringen in Rotterdam en andere steden dat er tegenbewegingen ontstaan wanneer er te veel voertuigen en aanbieders actief zijn in de stad.

Mijn advies aan andere steden is dan ook om net als wij een maximumaantal deelvoertuigen toe te laten. Hiervoor hebben we een zogenaamd vergunningenplafond ingesteld. Daarmee voorkomen we dat er te veel voertuigen worden aangeboden ten opzichte van de beschikbare openbare ruimte.

In de praktijk betekent dit dat nieuwe aanbieders het eerste jaar met maximaal vijfhonderd voertuigen mogen starten en pas mogen uitbreiden na één jaar. Maar dat laatste alleen als zij bewijzen een betrouwbare partner te zijn. Als het plafond is bereikt, worden er geen nieuwe vergunningen meer verleend. Afhankelijk van het aanbod, de spreiding en de overlast kan het geldende plafond worden herzien.

Het coronavirus heeft een grote impact gehad op de mobiliteit. Na de landelijke oproep om zoveel mogelijk thuis te blijven, zagen we in alle mobiliteitssectoren een flinke daling in het aantal verplaatsingen. Ook in het aantal verplaatsingen met de deeltwee­wielers. Als gemeente hebben we daarop aangegeven flexibel om te gaan met de afspraken die we hebben gemaakt in de vergunning. Zo mochten voertuigen langer stilstaan en heeft de gemeente hier niet op gehandhaafd. Daarnaast heeft de gemeente de aanbieders zelf verantwoordelijk gemaakt voor passende exploitatie tijdens de lockdown.

Naast de individuele acties van de deelaanbieders is er op initiatief van de RET (De Rotterdamse Electrische Tram N.V. is het vervoerbedrijf dat het stads- en streekvervoer in en rondom de stad Rotterdam verzorgt. De diensten van de RET bestaan uit openbaar vervoer per tram, bus, metro en veerboot) een unieke samenwerking opgezet om Rotterdam tijdens de lockdown op een veilige manier bereikbaar de houden. OV-reizigers die regelmatig in de regio Rotterdam reizen worden actief gewezen op deelvervoer als alternatief vervoermiddel bij openbaarvervoerknooppunten en P+R-locaties.

Zo wordt het openbaar vervoer ontlast en is het veiliger reizen voor de mensen die niet op een andere manier kunnen reizen. De aanbieders hebben samen het aanbod afgestemd bij drukke OV-stations. Bij verschillende punten heeft de gemeente ruimte gemaakt voor het stallen van de voertuigen. Ook Ahoy heeft zich aangesloten bij de samenwerking. Omdat er geen evenementen werden georganiseerd, hebben zij het parkeerterrein ingericht als P+R-locatie en hebben de deelaanbieders hier voertuigen geplaatst.

Gezamenlijk is er breed gecommuniceerd om het deelvervoer te stimuleren. De deelaanbieders zijn nu ook te vinden in de ‘RET-real-time-app’ waarbij de locatie en beschikbaarheid van alle deelvoertuigen in een oogopslag te vinden zijn. Zie ook deze publicatie over Rotterdam.

Daarnaast hebben de deelaanbieders speciale kortingsacties beschikbaar gesteld om een ritje aantrekkelijker te maken. Alle reizigers zijn actief geïnformeerd over het feit dat alle aanbieders de landelijke coronamaatregelen in acht nemen en er extra aandacht is voor het schoonmaken van de voertuigen. Dit heeft tot veel positieve reacties geleid.

Met de ontwikkeling van het CROW-dashboard krijgen we meer informatie over locaties, verhuringen en stilstandtijd van de deeltweewielers.

Aanbieders van deeltweewielers die bij ons van start gaan, beginnen vaak met het plaatsen van voertuigen in het centrum en de wijken daaromheen. Een belangrijk argument hiervoor is dat daar veel populaire bestemmingen liggen en de betalingsbereidheid er groter is. Door uitbreiding van het aantal voertuigen en aanbieders zien we nu dat steeds meer voertuigen ook in andere delen van de stad worden aangeboden. De gemeente heeft hier ook op aangestuurd. Inmiddels zijn in alle stadsdelen in Rotterdam, van IJsselmonde tot Hoek van Holland, deeltweewielers te vinden.

Met name ons vergunningenstelsel biedt veel houvast. Ook aanbieders zijn voorstander van afspraken met de gemeente. Hiermee structureer je het proces en voorkom je overlast is mijn ervaring. We hebben hierover al heel veel op papier gezet. Daarnaast blijkt de samenwerking tussen meerdere (vervoers)partijen, een groot pluspunt voor het slagen van het deeltweewielerstraject. Dat blijkt wel uit het gebruik van de app.

CROW-Fietsberaad organiseert een kenniscafé waarin deelfietsen, -bromfietsen, -snorfietsen en -bakfietsen centraal staan. Er komen drie sprekers langs vanuit grote gemeenten, waaronder de gemeente Rotterdam; zij gaan vertellen over de ervaringen met speciale deelfietsen binnen hun gemeenten. Meld je hier aan!