Deelfietsen in Antwerpen

Zowel in Amsterdam als Rotterdam is er ervaring met deelfietsen of experimenteert men daar nu mee. Maar hoe gaan onze zuiderburen daarmee om. Recent verscheen namelijk het bericht dat ze in Antwerpen de deelfietsen in de hele vervoerregio gaan uitrollen. We vroegen het collega Sven Huysmans.

In Antwerpen kennen we eigenlijk verschillende, organisch gegroeide systemen met betrekking tot deelfietsen. Sinds 2011 heeft Antwerpen een stadsbreed deelfietssysteem dat door één partij, VELO, wordt uitgebaat. Net als in Rotterdam zijn er ook fietsen aan het station (Blue-bike, de Belgische OV-fiets) en later zijn er verschillende deelsystemen bijgekomen. De fietsen werden vooral aangeboden in het centrum van Antwerpen, de districten en rondom de stations. Het doel is nu dit breder (meerdere gemeentes) en met name ook voor de langere afstanden uit te rollen.

Belangrijkste aandachtspunten daarbij zijn:

• Het faciliteren van de ‘last mile’ in combinatie met het OV of P&R;
• De mogelijkheid om vanuit omliggende dorpskernen het centrum van Antwerpen, andere dorpskernen of belangrijke mobiliteitsknooppunten te bereiken;
• Het ontsluiten van de haven van Antwerpen.

De fietsen staan er nog niet. We zijn nu net na de aanbestedingsfase, waarbij de opdracht voor het elektrische deelfietsensysteem aan Donkey Republic is gegund. De verwachting is dat de mensen er in het eerste of tweede kwartaal van 2022 mee op pad kunnen. De klant kan binnenkort kiezen uit verschillende systemen waarbij de af te leggen afstanden dus ook echt kunnen verschillen. Op basis daarvan kies je de deelfiets die daarbij het beste past. Van de buitenste dorpskernen van de Vervoerregio naar Antwerpen is het soms wel 30 kilometer en vanuit de buurgemeenten 10 tot 15 kilometer. De haven start dichterbij, maar is zeer uitgestrekt. Dan gaat het snel om afstanden van tussen de 10 en 15 kilometer. Vanuit de districten is het vaak maar een paar kilometer naar de stad, daar kunnen de gebruikers dan kiezen tussen een gewone deelfiets, een deelstep of het comfort van een deelscooter of de elektrische deelfiets.

Daarnaast vinden er de komende jaren veel grote ‘werken’ plaats rondom Antwerpen in het kader van de Oosterweelverbinding en willen we, om de overlast – vooral files - te beperken, automobilisten verleiden de elektrische (deel)fiets te gebruiken om naar het werk te gaan. We proberen een volledig netwerk te bouwen, ook ondersteund met infrastructuur met snelfietsroutes (de fietsostrades) en een volledige ontsluiting van de haven met kwalitatieve fietspaden, om het (deel)fietsgebruik te stimuleren. Dit heeft echt een enorme impact op het fietsgebruik. Ik begreep dat er bij ons in de vervoerregio zelfs meer Speedpedelecs rijden dan in heel Nederland bij elkaar.

Het is echt uniek in de wereld dat zo’n elektrisch deelfietsensysteem in Antwerpen en omgeving nu zo breed wordt uitgerold. Met Antwerpen in het centrum is Nederland de noordgrens, Malle de oostgrens, Lier de zuidgrens en Beveren de westgrens van de Vervoerregio, maar in het westen komen de elektrische fietsen nog een stuk verder te staan in Vervoerregio Waasland. Met de stad en de omliggende gemeenten gaat het dan om circa 1,2 miljoen bewoners en zullen er, na de uitrol van de elektrische deelfietsen, meer dan 8.000 deelvoertuigen beschikbaar staan.

Wat sowieso aandacht verdient, dat hoor je ook terug uit de andere steden, is het netjes achterlaten van de deelvoertuigen. Bij VELO werken we daarom met stationnetjes om de fietsen in te parkeren. Bij de Free-Floating deelvoertuigen was hier ook verbetering mogelijk. Dit hebben we gedaan door in de drukste gebieden in de stad dropzones (parkeervakken) te voorzien en dit met geofencing te ondersteunen.

In Rotterdam werken ze met een vergunningenstelsel om als gemeente meer te kunnen sturen. In Antwerpen is VELO via een concessie gegund, ook de elektrische deelfietsen zijn via een marktvraag gegund. Voor de andere aanbieders in de stad (o.a. deelscooters, deelsteps en andere deelfietsen) wordt eveneens met vergunningen gewerkt. Het zijn vergunningen met voorwaarden op het vlak van aantal voertuigen, spreiding van de voertuigen, maar ook qua integratie in MaaS (mobiliteit als een dienst/Mobility as a Service).

Ik vind het mooi dat er nu voor elk type gebruik een deelfiets beschikbaar komt. Dus voor de korte afstand een gewone stadsfiets of een deelstep en voor de langere afstanden een elektrische fiets, deelwagen of deelscooter.

Zo’n fijnmazig deelfietsensysteem gaat uiteindelijk ook helpen qua ruimtebeslag. We hebben bijvoorbeeld eens berekend dat als aan het station iedereen alleen een eigen fiets heeft, er twee keer zoveel ruimte nodig is (voor stalling e.d.) omdat die fietsen veel langer stilstaan.

Het systeem van de elektrische deelfietsen is natuurlijk nog niet gerealiseerd, dat komt begin volgend jaar, maar ik heb er alle vertrouwen in dat het hier kan gaan werken. Het is spannend om te zien wat er gaat gebeuren. Dit was 10 jaar geleden ook zo toen VELO van start ging maar uiteindelijk is dat initiatief omarmt in de stad. Hopelijk gebeurt dat nu ook met de elektrische deelfietsen in de vervoerregio.

Het is echt belangrijk om voldoende groot en flexibel te denken. Je moet een groot gebied faciliteren met deelfietsen. Soms zie je dat de stad verdeeld wordt in werkingsgebieden en dat de gebruikers moeten overstappen op de grens van zo’n gebied. Dat werkt niet. Dit betekent dat je groot genoeg moet denken als gemeente of vervoerregio en daarin bewust moet investeren. Niet alleen financieel maar vooral ook in gedachten. In eerste instantie kost het namelijk ook meer ruimte (er komen meer fietsen bij) maar uiteindelijk leidt dit tot minder ruimtebeslag omdat de fietsen meer gebruikt worden.

Als ik terugkijk naar VELO die ooit binnen de singels is gestart en later is gegroeid, is dat vooral ook succesvol geworden omdat het begingebied voldoende groot was.

Daarnaast moet je ook nadenken over de eisen en wensen van de gebruikers. Kies dus niet alleen op basis van prijs maar kijk ook echt naar de kwaliteit van de deelfietsen op basis van voor welke afstand (doel) ze gebruikt gaan worden. Zorg dus voor een iets betere elektrische fiets die echt comfortabel zit op de lange afstanden.

In Rotterdam zijn alle deelaanbieders te vinden in de ‘RET-real-time-app’ waarbij de locatie en beschikbaarheid van alle deelvoertuigen in een oogopslag te vinden zijn. In Antwerpen hebben we geen multimodale app vanuit de OV-aanbieder, maar is er gekozen om met verschillende MaaS-aanbieders samen te werken. De stad zelf voorziet een multimodale routeplanner die je advies geeft hoe te reizen. Je kunt hier echter niet mee betalen. Dat vinden wij echt een taak voor de markt zelf. B2B hebben we een aantal succesvolle MaaS aanbieders zoals Olympus, Whim, Skipr, en ook B2C is er nu de KBC- bankapp waarin je fietsen van Blue-bike of VELO rechtstreeks kunt reserveren én betalen.

Ook wij willen natuurlijk weten hoe het ervoor staat met het gebruik van de deelfietsen. In het verleden keken we daarbij vooral naar de cijfers dus het aantal gebruikers en het aantal ritten etc. Nu kijken we veel meer naar van waar, naar waar er wordt gefietst en op welke momenten. Dus echt een dashboard met een kaart waarop dit in beeld is gebracht. Dat geeft mooie inzichten. Zeker nu de horeca weer open is (na corona) zie je ineens een heel ander beeld ontstaan qua verhuurtijden en plaatsen. Wat dat betreft zegt zo’n dashboard veel meer dan een Excel sheet met alleen cijfers…

Denk voldoende groot, definieer duidelijk welk probleem je wil oplossen, ga het gesprek aan met de aanbieders, ga als gemeente niet te veel op de stoel van de aanbieder zitten en toon durf.